Kullanılan üslup kadar kullanılan kelimelerin de önemli olduğunu düşünenlerdenim.
Cümleyi ilk okuduğunuzda bir gariplik var gibi geliyor değil mi?
Sanki doğrusu “ kullanılan kelimeler kadar kullanılan üslubun da önemli olduğunu düşünenlerdenim” olacakmış gibi.
Zannediyoruz ki üslup düzgünse kelimeler de düzgündür.
Ama öyle değil.
Örneğin üslup açısından düzgün ama kelime seçimi açısından problemli bir cümle kuralım şimdi.
“Geçenlerde gördüğüm bayanın saçları çok güzledi.”
Bu cümlede üslup açısından rahatsız eden bir şey yok belki ama beni rahatsız eden bir kelime var.
“Bayan”.
İçinde bulunduğumuz ataerkil düzenin ilk olarak dilden başlayarak dönüşeceğine inanıyorum. Bu yüzden ısrarla bayan diyene neden kadın denilmesi gerektiğini bıkmadan usanmadan anlatmaya çalışıyorum.
Cinsiyeti betimlemek için kullanılan iki kelime vardır, kadın ve erkek. Ancak kadın kelimesini telaffuz etmekten imtinâ edenleri görüyoruz.
Bu kişilerin neredeyse hemen hepsi, bunun nedenini “kadın” kelimesinin olumsuz anlamlar taşıdığı varsayımlarını sıralamaya başlayarak anlatmaya çalışıyorlar.
Neymiş “bayan” kelimesi daha kibarmış.
Neymiş “kadın" kelimesi evliler için kullanılırmış”.
Konuyu kibarlığa bağlayanların çoğu aslında konuyu evliliğe bağlayanlar gibi aynı yerden bakıyorlar mevzuya. Her ikisi de evli- bekar , kız-kadın, bakire-bakire olmayan ayrımı üzerinden ilerliyor. Kadın olmayı ataerkil kodlar bağlamında kendi içinde kategorileştirip, bir kategoriye diğer kategoriden seslenmeyi kabalık olarak görüyorlar.
Halbuki asıl kabalığın burada başladığını gözden kaçıyorlar.
Tam da bu noktada sosyolojik bağlamda sayfalarca yazılabilir aslında; kadın cinselliği, kadının cinsel özgürlüğü, kadının cinsiyetsizleştirilmesi, kibar diye kullanılan hitap biçimlerinin altında yatan alt metinin kadına yapılan bir saygısızlık olduğu, erkek cinsiyetinin her durumda (evli- bekar vs.) erkek ama kadın cinsiyetinin kategorilere ayrılması ve daha fazlası üzerine.
Ama yazmayacağım.
Çünkü bu yazı ile kelimeler kadar üslup ne kadar önemliyse, üslup kadar kelimelerin de önemli olduğuna vurgu yapmaktı amacım.
İkisi aynı şey gibi görünse de aynı şey değil çünkü.
Bu vurguyu da “bayan” ve “kadın” kelimeleri üzerinden çok kısa bir biçimde örnek vererek ve örnek verirken de bir alt metin iliştirerek yapmak istedim sadece.
Kibarlık yaptığını düşünenlere asıl kibarlığın bu olmadığını söylemek adına.