Muğla’nın yöresel ürün ve değerlerinin markalaşarak katma değer kazanması amacıyla çalışmalar yürüten Muğla Ticaret ve Sanayi Odası (MUTSO) onuncu ürünü olan Kavaklıdere Bakır El İşlemeciliği coğrafi işaretini aldı. MUTSO’nun hizmet alanında bulunan Kavaklıdere ilçesinde çalışmalar başlatılarak bakırcılığın tarihi, gelişimi, bölgeye özgü motifler ve işleyiş şekilleri hakkında veriler toplanarak kayıt altına alındı. Literatür taramasının ardından resmi başvurular gerçekleştirildi. Kavaklıdere Bakır El İşlemeciliği el sanatı bakırcılığı ülkemizdeki en önemli el yapımı bakır işleme merkezi niteliği olma özelliğini koruyor. Kavaklıdere Bakır El İşlemeciliği, Kavaklıdere Cevizinden sonra ikinci kez coğrafi işaretli ürün alarak ilçeye bir katma değer daha kazandırdı. Kavaklıdere Bakır El İşlemeciliği 1682 sayılı tescil numarası ile Türkiye’nin ve Muğla’nın coğrafi işaretli ürünleri listesine girdi.
Muğla, hem doğal, hem kültürel hem de lezzet açısından zengin bir mirasa sahip. Bu kapsamda, odamızın markalaşma çalışmalarını başlattığı andan itibaren bu özellikleri dikkate alarak coğrafi işaret alacağı ürünleri titizlikle seçerek başarılı çalışmalar yürütmüştür. MUTSO’nun coğrafi işaretle tescillenmiş, kültürel ve gastronomik değerini yansıtan ürünleri 2018 yılında Muğla Saraylısı ve Muğla Köftesi, 2019 yılında Muğla Göce Tarhanası, 2020 yılında Muğla Beyaz Mermeri ve Kavaklıdere Cevizi, 2023 yılında Muğla Sulu Kebabı ve Datça Nurlu Bademi, 2024 yılında Muğla Simidi, Ula Sarımsağı ve son olarak da bu yıl Kavaklıdere Bakır El İşlemeciliği olarak kayda geçmiştir. Bu ürünlerin yanı sıra Karabağlar Yayla Kavunu, Gökova Susamı ve Dalaman İnciri için tescil çalışmaları sürerken, MAYBİR tarafından coğrafi işareti alınan Muğla Çam Balı’nın AB coğrafi işareti için çalışmalar MUTSO tarafından yürütülmektedir. Muğla'nın zengin tarımsal ürünleri ve doğal zenginlikleri, coğrafi işaretli ürünlerle bir araya gelerek yerel kalkınmaya destek sağlamaktadır.
Kavaklıdere Bakır El İşlemeciliğinin tanımı ve ayırt edici özellikleri şu şekildedir; Muğla ilinin Kavaklıdere ilçesinde bakır levhaların üzerinde farklı desenlerin işlenmesi ve şekil verilmesi suretiyle güğüm, ibrik, su maşrapası, kazan, kaynatma, depme, çanak, sini, tepsi, çerez tavası, bakraç ve dığanla birlikte her türlü süs ve gündelik eşya olarak kullanılabilecek ürünlerin üretiminde uygulanan geleneksel bakır işleme yöntemidir. Muğla ilinin Kavaklıdere ilçesi bakır cevherinden bakır levha üretilen önemli merkezlerden biridir. Kavaklıdere’nin bakırcılık geçmişinin 1600’lü yıllara kadar gittiği bilinir. Kavaklıdere’deki bakırcılar tarihsel olarak iki ana kategoride ürünler üretmiş ve kendilerini de büyük bakırcı ve küçük bakırcı olarak iki kategoride isimlendirmişlerdir. Büyük bakırcıların ürettiği bakır eşyalar mutfak eşyalarıdır. Bu kategoride; kazan, kaynatma, leğen, dığan, pekmez tavası, tencere ve sini gibi mutfak ürünleri temel ürünlerdir. Küçük bakırcılar ise güğüm, ibrik, maşrapa ve tepsi üretimi yapar. Geleneksel olarak bu iki kategorinin yanı sıra Kavaklıdere’deki bakırcılar son yıllarda dekoratif amaçlı ürünler de üretirler. Özellikle ibrik, tepsi ve maşrapa gibi ürünlerin Kavaklıdere’ye özgü biçim ve motifleri söz konusudur. Kavaklıdere, dövme leblebi tavası yapımında Türkiye’de tek merkezdir. Dövme bakır kazan yapımında da Türkiye’nin sayılı bakırcılık merkezlerindendir. Bakırcıların ve kalaycıların kendi aralarında geliştirip kullandıkları, yaklaşık 200 kelime ve rakamı içeren ve “palleci” (bakırcı ve kalaycı) dili olarak isimlendirilen Kavaklıdere’ye özgü bir bakırcı ve kalaycı dili de mevcuttur. Kavaklıdere Bakır El İşlemeciliğinin ayırt edici özelliği, bakırın elde dövme tekniği ile şekillendirilmesi ve desenlerinin çelik bir çivi ile elde işlenmesidir. Bazı motifler işlenirken bu işlemi yapacak ustaların yanında çıraklık sistemiyle yetişmiş ustalar olması gereklidir. İyi bir bakır ustası 3-4 yılda yetişir. Ülkemizin diğer bölgelerinde bakır birleştirme yerlerinde oksijen kaynak kullanılırken; Kavaklıdere bakır atölyelerinde kenet, bakırcılıkta bilinen en eski birleştirme yöntemi perçin ve ocak kaynağı yoğun olarak kullanılır. Kavaklıdere’de yöreye özgü 5 ana motif olan baklava, yelpaze, badem, ceviz ve selvi (kavak) motifleri yoğun olarak kullanılır. Bunun yanı sıra ürünler üzerinde Selçuklu ve Osmanlı motifleriyle birlikte dini motifler de yer alır. Anadolu’nun diğer bölgelerinde de kullanılan nar, cami, balık, Davut yıldızı, palmiye, cami zinciri, vazo, lale ve kilise motifleri Kavaklıdere bölgesinde daha farklı şekilde ve sık görülen süsleme motifleridir. Kavaklıdere Bakır El İşlemeciliği, Muğla ilinin Kavaklıdere ilçesinin kültüründe ve ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Üretimi, özellikle dövme tekniği bakımından ustalık becerisi gerektirir. Bu sebeplerle coğrafi sınır ile ün bağı bulunur.
Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler: Kavaklıdere Bakır El İşlemeciliği, Muğla ilinin Kavaklıdere ilçesinin kültüründe ve ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Üretimi, özellikle dövme tekniği bakımından ustalık becerisi gerektirir. Bu sebeplerle coğrafi sınır ile ün bağı bulunan Kavaklıdere Bakır El İşlemesinin tüm üretim aşamaları belirtilen coğrafi sınırda gerçekleşir.
Coğrafi İşaret Nedir?
Coğrafi işaret, tüketiciler için ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve ürünün söz konusu karakteristik özellikleri ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı gösteren ve garanti eden kalite işaretidir. Coğrafi işaret tescili ile kalitesi, gelenekselliği, yöreden elde edilen hammaddesi ile yerel niteliklere bağlı olarak belli bir üne kavuşmuş ürünlerin korunması sağlanır. Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. Coğrafi işaretler, menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilir. Gıda, tarım, maden, el sanatları, sanayi ürünleri coğrafi işaret tesciline konu olabilir.