Elektrikle çalışan tekneler 1880 yıllarına dayanan bir geçmişe sahiptir. Bu tekneler daha yüksek hızlara ve daha uzun menzillere sahip olan benzinli ve dizel gemilerin yükselişi ile popülerliğini kaybetmiştir. Günümüzde ise, çevreyle ilgili endişeler ve artan yakıt fiyatları nedeniyle elektrikli tekneler tekrar popüler hale gelmiştir. Elektrikli tekneler denizcilik sektöründe büyük etki yaratmaya başlamıştır. Politika yapıcılar elektrikli teknelerin kullanımı konularında inovatif ve etkili çözümler üretirlerken çevre duyarlılığına sahip tekne sahipleri de çevre dostu tekneleri seçmeye başlamışlardır. Ancak elektrikli teknelerin popülaritesine katkıda bulunan ana faktörler iklim değişikliği ile mücadele için uluslararası iş birliği ve çevresel uygulamalarda sürdürülebilirlik anlayışlarının gelişmesidir. Diğer yandan elektrikli teknelerin popülaritesi denizcilik sektöründe yaratıcılığı ve teknolojik gelişmeyi de teşvik ederken daha ekonomik bir sektöre dönüşebilecektir. Çünkü yapılacak Araştırma ve Geliştirme ile birlikte elektrikli teknelerin performansı, verimliliğini ve menzilini artırmak için yeni teknolojiler ve tasarımlar yaratılacaktır. Konuya ekonomik açıdan baktığımızda ise genel olarak elektrikli teknelerin işletilmesinin daha ucuz olduğunu görüyoruz. Ayrıca fosil yakıtla çalışan teknelere göre daha az bakım gerektirdiği görüşü vardır. Buna ek olarak, elektrikli teknelerin popülaritesi arttıkça, pillerinin maliyetinin düşmesi ve tekne sahipleri için daha erişilebilir ve uygun fiyatlı hale gelmesi beklenmektedir.
Dünyanın en popüler destinasyon alanı olan ülkemizi de içine alan Akdeniz’de eğlence amaçlı teknecilik her geçen sene artan ekonomik bir faaliyet haline dönüşmüştür. Akdeniz, yalnızca iklimi ve manzarası nedeniyle değil, aynı zamanda sahip olduğu altyapı imkanlarından dolayı her türlü eğlence amaçlı tekneciyi Akdeniz kıyılarına çekmiştir. Akdeniz'de yaklaşık 400.000 yanaşma yeri vardır ve bunların yarısından fazlası İtalya'da (253), İspanya'da (191) ve Fransa'da (124) yoğunlaşmıştır. Avrupa Teknecilik Endüstrisi'ne (EBI, 2019) göre, 36 milyon Avrupa vatandaşı, katılımcıların kendilerine ait veya kiraladıkları teknelerle Akdeniz kıyılarında mavi yolculuk yapmaktadırlar. Akdeniz ülkelerindeki eğlence amaçlı tekne üretimi yıllık ortalama %10 büyüme oranı göstermiştir. İspanya, Fransa ve İtalya gibi birçok AB Akdeniz ülkesinde, kıyı şeridi başına bağlama sayısı bakımından marina liman kapasiteleri kilometre başına 100 bağlamaya kadar çok yüksek sayılara ulaşmıştır. Eğlence amaçlı tekneciliğin artması ile Akdeniz başta kıyıları olmak üzere tüm deniz kıyılarında teknelerin yol açtığı hava kirliliği, deniz kirliliği ve deniz ekosisteme olan olumsuz etkileri her geçen gün artırmaktadır. Çünkü eğlence amaçlı tekneler insan kaynaklı olarak deniz koruma alanlarını büyük bir etkide bulunmaktadır. Bu tekneler deniz florası, faunası ve habitatları üzerinde yüksek yoğunluklu etkilere yol açmaktadır. Elektrikli tekneler kıyıların korunması için tam bir devrim yaratma potansiyeline sahiptir. Ve sürdürülebilir deniz turizminin gelişimine de katkıda bulunacaktır. Dünyada eğlence amaçlı teknelerin artışına paralel olarak elektrikli tekne pazarının 2018 verilerine göre 2027 yılına kadar her yıl %12 oranında büyümesi beklenmektedir. Ben bu oranın daha büyük olacağı kanaatine sahibim. Ayrıca elektrikli tekneler için, elektrikli şarj istasyonlarını güneş ve rüzgâr enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarıyla entegre etmeye yönelik büyüyen bir eğilim oluşmuştur. Bu entegrasyon, küresel sürdürülebilirlik hedefleriyle uyumlu olacak şekilde elektrikli tekneciliğin karbon ayak izini daha da azaltacaktır. Paris Anlaşması uyarınca ülkeler iklim değişikliği ile mücadele olarak kendi ulusal mücadele katkılarını ve uzun vadeli kalkınma stratejilerini küresel ısınmayı sanayi öncesi seviyelerin kıyasla 1,5 ◦C ile 2 ◦C'nin çok altında sınırlamak amacıyla sera gazı emisyonlarını gönüllü olarak azaltmak üzere belirlemişlerdir. Böyle bir entegrasyon Paris Anlaşması hedeflerine ulaşılması için sarf edilen çabanın önemli bir göstergesi olacaktır. Politika yapıcılar sürdürülebilirlik ve karbonsuzlaştırma çabalarına öncelik vermeye devam ettikçe, elektrikli tekneler için düzenleyici çerçevelerinde büyük değişimler beklenmektedir. Değişimler, denizcilik endüstrisindeki paydaşlar için yeni fırsatlar sunacaktır. Bu yenilikçi teknolojinin, yenilenebilir bir enerji kaynağı olan güneş enerjisinin kullanımı ile fosil yakıtlara olan bağımlığı ve karbon emisyonlarının azalımı, atık azaltma, sürdürülebilirlik potansiyelin artışı ve deniz yaşamı ve ekosistemler üzerindeki potansiyel olumlu etkiler gibi çok geniş çevre hedeflerine katkıda bulunacaktır.
Türkiye’de, önce Muğla- Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesinin hassas biyolojik çeşitlilik ve ekosisteminin muhafazası amacıyla, 2016 sonu itibariyle Dalyan’da kullanılan tüm gezi teknelerinin motorlarını elektrikli hale dönüştürüldü. Sonra Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı; Tabiat Varlıkları Genel Müdürlüğü tarafından 31.10.2016’da belirlenen, Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi Akyaka Kadın Azmağı ve Çevresinin Koruma-Kullanma Usul ve Esasları kapsamında Akyaka Kadın Azmağı’nda, 15 Mayıs 2024’ten itibaren tüm tekneler dizel yakıt yerine elektrik ile çalışan tekneler haline getirildi. Yapılan dönüşümler Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın ortaya koyduğu 2053 Net Sıfır Emisyon hedefi doğrultusundaki kararlı duruşu, vizyonu ve iradeyi ortaya koymaktadır. Bu dönüşümlere davam edilmesi gerekliliği konusunda hiçbir şüphe yoktur. Ancak esas olarak gözden kaçırılmaması gereken mesele ise, Türkiye de elektrikli teknelerin üretimi ve elektrikli tekneler için kıyılarımız da altyapının geliştirilmesinde atılması gereken adımlardır. Türkiye de 500’den fazla yat ve tekne imal tesisi mevcuttur. Türkiye’deki tekne tersanelerin %21’inin bulunduğu Muğla ili Türkiye’de birinci sıradadır. İstanbul’daki tekne tersane oranı ise %20’dir.
Ülkemizdeki tüm merkezlerde var olan gemi inşa ve tekne, yat üretimleri ile dünya pazarındaki lider konumunu kullanarak, elektrikli tekneler ve batarya için başta Muğla’da olmak üzere yeni üretim merkezlerinin kurulması, ülkemizi hem bu alanlarda söz sahibi hem de iklim değişikliği ile mücadele de öncü bir ülke haline getirir. Türkiye, 2023 yılında üretime başlayan elektrikli araç (TOGG) ile ulaşım sektöründe sürdürülebilir çevre dostu teknolojilere odaklanan bir vizyona sahip olduğunu zaten göstermiştir. Elektrikli tekne üretimi alanında yapacağı yatırımlar da hava kirliliği, deniz kirliliği önlemede ve iklim değişikliği ile mücadele de net-sıfır emisyon hedeflerine ulaşılabilmesi için çok önemli bir gereklilik olacaktır.
Artık, Köyceğiz- Dalyan’da ve Gökova-Kadın Azmağı’nda fosil yakıtla çalışan teknelerin yol açtığı hava, deniz ve gürültü kirliliğinden söz edilemeyecektir. Bu bölgelerde kullanılan elektrikli tekneler denizcilik sektöründe sürdürülebilir ve çevre dostu uygulamalar için çok önemli örnekleri olmuştur. Bu uygulamalar Türkiye’nin diğer kıyı bölgelerinde de benzer uygulamaların yapılması ve kıyılarımızda altyapının geliştirilmesi elektrikli teknelerin yaygın olarak benimsenmesini desteklemede önemli bir rol oynayacaktır. Kamu ve Özel tüm kurum ve kuruluşlar, elektrik enerjisine geçişi kolaylaştırmak için araştırma ve geliştirme ile beraber şarj altyapısına ve liman tesislerine yatırım yapılması Türkiye’nin Yeşil Mutabakat eylem planı için önemli adımlar olacaktır.
Kaynaklar
https://csb.gov.tr/dalyan-daki-tekneler-cevre-dostu-teknelere-donusuyor-haber-223
Josefin Sagerman, Joakim P. Hansen, Sofia A. Wikstrom. Effects of boat traffic and mooring infrastructure on aquatic vegetation: A systematic review and meta-analysis. Ambio 2020, 49:517–530 https://doi.org/10.1007/s13280-019-01215-9.
Colin Hemez, Joy Chiu, Emma C. Ryan, Jia Sund, Robert Dubrow and Michael Pascucilla. Environmental and health impacts of electric service vessels in the recreational boating industry. Water Practice & Technology 2020. Vol 15 No 3 781 doi: 10.2166/wpt.2020.063.
Arnau Carre˜no , Josep Lloret. Environmental impacts of increasing leisure boating activity in Mediterranean coastal waters. Ocean and Coastal Management 209 (2021) 105693. https://doi.org/10.1016/j.ocecoaman.2021.105693.
İzmir Kalkınma Ajansı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. İzmir İli Elektrikli Tekne be Yat Üretimine Yönelik Tersane Yatırımı. Ön Fizibilite Raporu. 2021. Şubat. Megapol Çarşı Kule Halkapınar Mahallesi 1203/11. Sk.No: 5-7 Kat:19 35170 Konak/ İZMİR